آزمون دشوار ابتکار / باغهای پر محصول بلای جان دریاچه ارومیه

به گزارش خبرنگار مهر، سال هاست که خشکسالی دریاچه ارومیه به یکی از دغدغه های اصلی کشور تبدیل شده و هرچند وقت یکبار خبر هایی از کاهش مساحت این دریاچه و تبعات آن از جمله ریزگرد های نمکی که حالا دیگر حتی از ریزگرد ها ی عربی که به گفته  مسئلان تهدیدی امنیتی هستند مضرتر هستند به گوش می رسد. ریزگرد های نمکی که با این روال تا چند سال دیگر تنها آذربایجان و کردستان و خراسان و تهران را نمی شناسد و تمام ایران  را در برمی گیرد و علاوه بر خشک کردن تمام باغات کشاورزی بالادست دریاچه که مهمترین دلیل خشک شدن این دریاچه هستند عوارض بسیاری بر سلامت مردم از جمله عوارض چشمی و  تنفسی خواهد داشت.

کاهش 60 درصدی مساحت و 80 درصدی حجم اب دریاچه ارومیه

در حالیکه آخرین تصاویر ماهواره ای و بررسی های اخیر مسئولان خبر از کاهش 60 درصدی مساحت و 80 درصدی حجم آب دریاچه ارومیه دارد و برخی محققان نسبت به خشکی نیمه جنوبی دریاچه تا حداکثر یکسال  آینده هشدار می دهند با وجود اختلا ف نظر هایی که در مورد عوامل به این روز رساندن دریاچه وجود دارد اما تقریباً تمام مسئولان نقش مدیریت ناصحیح عوامل انسانی چه در سد سازی چه در آبیاری چه در کشاورزی را علت اصلی و مهمتر از عوامل طبیعی عنوان می کنند.

هشدار نسبت به خشکیدگی نیمه جنوبی دریاچه ظرف یکسال آینده

در اخرین اظهار نظر ها در خصوص خشک شدن دریاچه ارومیه دکتر ناصر آق، عضو هیات علمی و بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و آبزیان دانشگاه ارومیه گفته در حال حاضر حداکثر 250 میلیون مترمکعب آب در نیمه جنوبی دریاچه وجود دارد که کمی بیشتر از میزان آب در دریاچه پشت سد شهرچای است. این میزان آب در پهنه ای به وسعت حدودا 240 کیلومتر مربع با عمق بسیار کم پخش شده، لذا به سرعت تبخیر می شود و با ادامه روند کنونی تا پایان تابستان 1393 بخش جنوبی دریاچه ارومیه به جز در محدوده بسیار کوچکی در زیر پل میانگذر (به طول و عرض حداکثر یک کیلومتر) به طور کامل خشک خواهد شد. این یعنی چیزی فراتر از یک فاجعه و بسیار متفاوت تر از آمار و ارقامی که توسط برخی از رسانه ها یا سازمان‌ها اعلام می شود.

سد سازی و  کشاورزی مشکل دریاچه ارومیه نیست/ ضرورت اصلاح روش های بهره برداری از آب

او که سد سازی را جزو برنامه های زیر بنایی وزارت نیرو با هدف استفاده علمی تر از منابع آبی عنوان کرده معتقد است : مشکل تالاب هاب ایران سد سازی در بالا دست آنها نیست بلکه مصرف بی رویه و غیر علمی آبی که پشت سدها ، روان آبها و اب های زیرزمینی باعث هدر رفتن بخش عظیمی از حقابه طبیعی تالابها و به ویژه دریاچه ارومیه شده است. 

این استاد دانشگاه ، توسعه کشاورزی در اطراف دریاچه ارومیه را نیز تهدیدی برای این دریاچه نداسته و اذعان کرده این الگوی کشت و روش های نامناسب آبیاری با راندمان کمتر از 30 درصد در زمین های کشاورزی اطراف دریاچه است که باید اصلاح شود.

ساماندهی جاده میانگذر سریعترین راهکار نجات دریاچه ارومیه

او همچنین بر خلاف عقیده معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست که چندی پیش ساماندهی جاده میان گذر دریاچه ارومیه را سریعترین را هکار نجات این دریاچه عنوان کرده بود اعتقادی به تأثیر این میانگذر در خشکیدگی دریاچه ارومیه ندارد.

تخریب سدها برای نجات تالاب ها در تمام دنیا رایج است

این درحالیست که معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سخنان وزیر نیرو مبنی بر تخریب برخی سدهای حوضه آبخیز دریاچه ارومیه برای نجات این دریاچه ضمن اینکه سد های بالادست دریاچه را از عوامل مهم خشک شدن آن دانسته  معتقد است: خراب کردن سدها برای نجات تالاب‌ها در تمام دنیا امری رایج است.

مسعود باقرزاده کریمی با بیان اینکه در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه سه دسته سد داریم افزود: تنها یک دسته از این سدها که برای زراعت‌های یک ساله احداث شده‌اند را می‌توان تخریب کرد و به سدهای دیگر که برای تامین آب شرب و کشاورز‌ی‌های دائمی مانند باغات احداث شده‌اند کاری نداریم و از آنجا که با احداث سدها مدت‌هاست رودخانه‌های اطراف حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، جریان سیلابی نداشته‌اند، در پشت این سدها رسوبات بسیاری جمع شده که باید همزمان با تخریب سدها لایروبی شوند.

به گفته او، همچنین باید بلافاصله از برداشت‌های غیرمجاز آب در پایین است توسط مردم جلوگیری کرد چرا که همزمان با تخریب سد و رهاسازی آب برداشت‌های غیرمجاز نیز آغاز می‌شود.

توسعه بی رویه باغات پر محصول با الگوی کشت غرقابی عامل اصلی نابودی دریاچه

رییس سازمان محیط زیست نیز که دومین روز کاری اش  را در ارومیه برای شرکت در کارگروه نجات دریاچه ارومیه گذراند با اشاره  به اینکه نقطه ورود زرینه رود به دریاچه خشک شده یا به عبارت دیگر آبی در نقطه ورود به دریاچه باقی نمانده می گوید: توسعه بی رویه باغات پر محصول با الگوی کشت غرقابی در بالادست این دریاچه را از مهمترین عوامل خشکیدگی دریاچه   عنوان کرده است.

او با بیان اینکه در دوره قبلی مسئولیتم نسبت به خشک شدن دریاچه هشدار داده بودم  افزود:  به رغم آنکه مطالعات گسترده زیست محیطی و طرح جامع پارک ملی از همان سال ها آماده عملیاتی شدن بود و موضوع در کارگروه بین استانی نیز دنبال شد ولی ظاهرا همه اینها تا چندی پیش متوقف و تعطیل شده بود.

به اعتقاد معصومه ابتکار، در هر حال کاهش بارندگی و رشد تبخیر در سال های گذشته، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، کاهش تغذیه دریاچه ارومیه از آب های سطحی و عوامل اقلیمی از جمله دلایل اصلی کاهش حجم آب دریاچه ای بوده که نه تنها برای ایران بلکه برای زیست بوم جهان دارای اهمیت و توجه فراوان است.

تعیین ردیف بودجه متمرکز برای نجات دریاچه ارومیه در بودجه سال 93

او ابراز امیدواری می کند که تشکیل کارگروه نجات پارک ملی دریاچه ارومیه در دولت تدبیر و امید به نتایج مثبتی برسد که البته اظهارات محمود ملکوتی عضو کارگروه دولت برای نجات دریاچه ارومیه مبنی بر تعیین ردیف بوجه متمرکز در این زمینه در بودجه سال 93 و پیشنهاد طرحی 26 گانه با همکاری سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت منابع آب  و نجات دریاچه ارومیه در کمیته تخصصی این کارگروه که  13 بند آن در اولویت است ، این روزنه های امید را روشن تر می کند.

انتقال آب بین حوضهای دردی از دریاچه دوا نمی کند

اگر چه یکی از راهکار هایی که در چند ماه اخیر از سوی مسئولان بلند پایه کشور برای نجات دریاچه ارومیه مطرح و بررسی شده و حتی مقدمات ان در مواردی فراهم شده انتقال آب از رودخانه ارس یا دریای خزر به دریاچه بوده  اما اغلب کارشناسان و مسئولان زیست محیطی با انتقال آب بین حوضه ای برای نجات دریاچه ارومیه چه از خزر و چه از ارس مخالفند و معتقدند که علاوه بر مشکلاتی که این اقدام برای اکوسیستم مبداً ایجاد می کند بسیار پر هزینه است و حجم اب انتقالی در حدی نیست که دردی از دریاچه ارومیه را دوا کند. آنطور که معاون دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست می گیود: هر گونه تصمیم بدون رعایت ضوابط زیست محیطی وضع دریاچه ارومیه را وخیم تر می کند و ممکن است عواقب بدتری برای دریاچه ارومیه به همراه داشته باشد.

23 هزار حلقه چاه عامل تشدید خشکیدگی دریاچه

به گفته علیرضا رحمتی ،بر اساس گزارشات موجود تعداد 23 هزار حلقه چاه احداث شده که 18 هزار آن غیر مجاز است، در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه  با برداشت بی رویه آب و استفاده نادرست از آن موجب تشدید خشک شدن دریاچه ارومیه می شود.

به اعتقاد او،  برای نجات دریاچه ارومیه نباید صرفا به تامین آب از راههای مختلف  و گاهاً غیر علمی اکتفا کرد بلکه باید برای مدیریت منابع آب راهکار های اساسی تعریف شود.

حالا باید دید دولت یازدهم که نجات دریاچه ارومیه از اولین مصوباتش بود و رییس جدید این سازمان که با سفر در روز دوم کاری به ارومیه نشان داد احیای این دریاچه از مهمترین اولویتها کاری اش است برنامه ها و راهکارهایی  را که در کارگروه تخصصی نجات دریاچه ارومیه تصویب و بودجه متمرکز برای آن در نظر گرفته شد از کی و چگونه آغاز می کنند.